GEBOORTE VAN DE BILJART

De geschiedenis van de biljart begint onder Lodewijk XI met de verschijning van tafels met een laken waarop ballen met behulp van kromme stokken voortgeduwd worden. Het is een beetje de vroege versie van biljart of gold …

De biljart zet zijn opmars verder en Lodewijk XIII roept het einde van het regenschap af in het Louvre terwijl hij op een biljart staat.

Prenten tonen Lodewijk XIV die biljart speelt en Pascal vermeldt de biljart in zijn werk ‘Pensées’…
We hebben het hier over een ontspanningsmogelijkheid gereserveeerd voor de adel.

OPKOMST VAN DE ACADEMIEËN

Al in de tijd vóór de revolutie bevestigt Vivant Denon dat er in Parijs talloze biljartzalen, «académies» zijn die dag en nacht druk bezocht worden door vaste bezoekers: spelers of kijkers, ervaren spelers of liefhebbers.

De regels waren niet dezelfde zoals wij die nu kennen en het spel was een combinatie van toeval en strategie. Het spel bestond erin de ballen in de pockets op de rand van de biljart te doen belanden.
Biljart wordt een populair spel en het fabriceren van biljarts wordt een specialiteit. Voorbeeld daarvan is de schilder Jean-Baptiste CHARDIN die zijn vader schilderde als biljartfabrikant.

DE INGENIEUZE MINGAUD

In het begin van de XIXde eeuw werd de biljart zo gewaardeerd dat elk belangrijk etablissement meerdere exemplaren wilde bezitten.

Ook in gevangenissen waren er biljarts en MINGAUD, onderofficier van de Keizer, profiteerde van zijn verblijf in de gevangenis door zicht toe te leggen op de sport. Hij perfectioneerde zijn kunst door op het einde van de biljartstok (die uit hout gemaakt was) een rond stukje leder te kleven. Zo werd het gemakkelijker om de bal in de juiste richting te schieten.
Hij was zo ingenieus om het tegen de witgekalkte muur van de gevangenis aan te wrijven.

Het resultaat was verrassend! De speler kon zo effect op de ballen steken en de ballen legden magische trajecten af.
De retro was geboren, de zijdelingse effecten zorgden dat de ballen verrassend terugbotsten nadat ze de stootranden geraakt hadden.

Toen hij kon vrijkomen vroeg MINGAUD aan de cipier of hij niet langer mocht blijven om zijn techniek verder te verfijnen. De cipier ging op zijn vraag in en werd ook zijn speelpartner. Toen hij uiteindelijk de gevangenis verliet, versloeg hij de ene na de andere speler. Hij liet ook de eerste handleiding drukken waarin hij het mechanisme van effect op de ballen uitlegde.

Sindsdien zijn ontelbare werken gepubliceerd met verscheidene verbeteringen voor het spel. De uitvinding van Mingaud echter was zo belangrijk dat het spel verder evolueerde in de maatschappij. Ook de beroemde wiskundige CORIOLIS interesseerde zich voor het spel.
Hij maakte een model van de complexiteit van het fenomeen in zijn werk getiteld:
«LA THEORIE MATHEMATIQUE DES EFFETS DE JEU DU BILLARD» (DE WISKUNDIGE THEORIE VAN DE EFFECTEN VAN HET BILJARTSPEL.

BILLARDS TOULET

Rond 1850 werden nieuwe regels opgesteld en ging de voorkeur naar effecten en de richting van de bal van de speler. De pockets verdwenen. De biljart Carambole startte in Frankrijk.

De regel is even eenvoudig als de spanning van het spel. De speler moet de bal raken zodat deze ook de twee andere ballen raakt.
Louis TOULET had een meubelfabriek en creëerde een afdeling voor biljarts in de streek rond Rijsel.

De kwaliteit van zijn producten was zo goed dat hij al snel succesvol werd. Het zijn de favorieten biljarts van de academiën zoals de beroemde Salle RAMEAU in Lyon.
De biljartacademie is een publieke plaats waar spelers een partijtje kwamen spelen en waar andere trainen. Toevallige passanten stopten om het spektakel te bekijken.

EEN TEKORT AAN BALLEN

Tijdens de Amerikaanse Burgeroorlog maakt de blokkade van de Zuiderlingen de import van ivoor waaruit de ballen gemaakt werden, onmogelijk.

Twee industriëlen die gepassioneerd zijn door biljart loven een prijs uit voor zij die een vervanging vinden voor het ivoor.
De broers HYATT zoeken een oplossing voor dit probleem en ontdekken bij deze gelegenheid de celluloid dat hen een fortuin bezorgt zonder dat ze een oplossing voor het gestelde probleem vonden.

De cinematografische wereldn profiteerde er volop van door heel het produceren van filmrolletjes. Het duurde bij een eeuw vooraleer dit probleem opgelost werd. De oplossing kwam in het materiaal fenol, dat bestand is tegen honderden opeenvolgende stoten zonder enige vervorming.

DE RUBBEREN KONING

Eind XIXde eeuw vindt het Amerikaanse GOODYEAR ten gevolge van een fout het geheim van de vulkanisering en dat betekende ook voor de biljartliefhebbers een groot geluk want de stootbanden werden voorheen gemaakt van hooi, stof of veren …

In de XXste eeuw werden de banden gemaakt van rubber.
De teruggegeven energie stijgt beduidend, de baltrajecten worden langer … Zo wordt het spel met drie banden mogelijk.

DE NEDERLAAG VAN VIGNAUX

1880 : Biljart is tegelijkertijd een spel, een sport en een spektakel.
De beste speler van de hoofdstad, VIGNAUX gaat, op een biljart van Toulet, de confrontatie aan met de beste speler van over de Atlantische Oceaan, SLOSSON. Hij doet in het bijzijn van de President van Frankrijk, Jules  GREVY.
SLOSSON zet een eerste serie, zeg maar  «Amerikaanse serie» neer van 1103 punten.
De ballen lijken gemagnetiseerd en springen nooit verder van 10 cm. De toeschouwers geloven hun ogen niet en zien, compleet verbaasd, dat VIGNAUX de nederlaag ondergaat vanaf zijn «stoel».

VIGNAUX observeerde de prestatie van zijn tegenstander met argusogen en analyseerde het mechanisme volledig. Na één nacht training had hij die nieuwe methode dan ook al onder de knie.

De dag erna zette hij zelf een serie van 1531 punten neer tegenover zijn tegenstander en haalde hij alsnog de overwinning binnen.

CARAMBOLE ONDER TOEZICHT

Er werden nieuwe spelmodi (kader en lijnen) gecreëerd om te verhinderen dat spelers al te lange series neerzetten en zo het spektakel wegnamen. Het reglement verbiedt spelers om meerdere caramboles uit te voeren in dezelfde zone.

DE GLORIETIJD

Op het einde van de XIXde eeuw kent de biljart zijn hoogtepunt.
De biljart wordt zowel voor he tspel als voor het spektakel gewaardeerd en de biljartzalen worden een echte verzamelplaats.
Cafés bestaan in die tijd in grote getale (één café per 50 inwoners) en in de meeste van die cafés vind je een biljart.
Elk dorpscafé heeft een biljart, een ploeg, een kampioen. En meer en meer ontstaan er verenigingen met een eigen ledenbestand, biljarts en interne competities.

Vanuit die verenigingen ontstaan ook competities. De ene competitie is enkel voor medische beroepen, de andere dan weer enkel voor brandweermannen … en de persartikelen zorgen dat de meest briljante spelers ontdekt worden en soms hun professionele activiteiten kunnen staken om zich volledig toe te leggen op het verbeteren van hun biljarttechniek. Loterijen met biljartpartijtjes animeerden de periodieke samenkomsten.

DE KLEINE KONINGIN WINT OP PUNTEN

In 1910 behaalt VIGNAUX op een biljart van TOULET zijn record van 325 punten in het kader met twee stoten maar de behendigheid van de spelers verveelt de toeschouwers.
De spelwijze met « drie banden », gecreëerd om de meest talentrijke spelers eruit te halen, verleidt heel wat spelers.
De bal van de speler moet drie banden raken alvorens de tweede bal te raken.

Bij de fabricage van een biljart wordt ook verwarming ingebouwd om vocht uit het laken te halen en de ballen sneller te laten rollen. Er worden ook fijnere lakens gemaakt om het rollen van de bal te versnellen De maatschappij evolueert en nieuwe transportmiddelen zorgen dat spelers zich sneller kunnen verplaatsen en overal kunnen gaan spelen.

De korte opwelling van de « petite reine » zorgt dat de biljart in vergaderzalen, ontmoetingsplaatsen en biljartzalen opduikt.

DE RENAISSANCE

De biljart kent een nieuwe bloei in de jaren 50 wanneer nieuwe technieken ervoor zorgen dat de biljarts nog preciezer en betrouwbaarder worden …

Billards TOULET integreert metalen frames in de biljart, de leisteen wordt geslepen door machines, de rubberen banden verbeteren …

Deze fabricatiestandaarden worden overgenomen door alle fabrikanten van comepetitiemeubelen. Er komt ook een alternatief voor het ivoor van de biljartballen. De “tovenaars met ivoor”, zij die de gevolgen van de ovalen bal kunnen compenseren, worden vervangen door preciezere spelers. Op deze nieuwe biljarts worden records gevestigd en de biljarts van het begin dan de eeuw worden één voor één vervangen.

Tijdens de jaren 70 komen nieuwe spelmodi vanuit Engeland. Biljarts met pockets, ludieker en minder technisch trekken nieuwe spelers aan. Spelers worden vertrouwd met de spelinstrumenten en speelzalen worden geïnstallaerd in grote ontspanningscomplexen. De biljart wordt een ontspannende activiteit tijdens een avondje met vrienden.